Filosoferen en burgerschapsonderwijs

 

Filosoferen en burgerschapsonderwijs, wat heeft dat met elkaar te maken?


Eigen gedachten en die van anderen onderzoeken, is wat kinderen en jongeren doen als zij samen filosoferen. Zij leren zo om deze gedachten goed onder woorden te brengen, te luisteren naar elkaar en ontdekken dat je verschillend over dingen kunt denken, maar dat dat helemaal niet erg is. Bovendien vinden zij het erg leuk om samen na te denken over filosofische vragen.


Het kritisch leren denken, je gedachten goed onder woorden leren brengen en argumenteren zijn vaardigheden die filosofen al eeuwen belangrijk vinden voor de democratie en het ontwikkelen van je identiteit.


Het leven in een democratie vraagt om een actieve rol van de burgers. In de tijd van Socrates mochten burgers zich mengen in het debat over kwesties van publiek belang en zowel bij het stemmen als bij juridische kwesties werd participatie van de burgers verwacht. Socrates vond het belangrijk dat mensen zelfstandig nadachten en konden argumenteren en zich niet schikten naar traditie en autoriteit.

Hij wijdde zijn leven aan het stellen van vragen aan mensen. Dit ‘socratische onderzoek’ had ten doel om ze kritisch te laten nadenken over schijnbaar voor de hand liggende zaken. Zelfonderzoek en regelmatig stilstaan bij deze zaken en hierover nadenken maakten in zijn ogen mensen minder gemakkelijk te beïnvloeden, terwijl het ontbreken van zelfonderzoek er in zijn ogen voor zorgde dat mensen elkaar vaak respectloos behandelden.

In deze tijd wordt van Nederlanders (en burgers uit democratische samenlevingen elders in de wereld) ook verwacht dat zij op verschillende manieren participeren als burger in de maatschappij. Volgens Socrates was dit niet mogelijk zonder regelmatig zelfonderzoek en vaardigheden als zelfstandig nadenken en kritisch argumenteren. Hieruit kan ook meer respect volgen voor een tegenovergestelde mening en nieuwsgierigheid naar de argumenten van de andere partij.


In het bedrijfsleven zijn eigenschappen als zelfstandigheid –individualisme- en verantwoordelijkheid voor de eigen daden een ‘hot issue’ momenteel. Ook is het essentieel voor innovatie, iets waar in de huidige mondiale wereld met grote (milieu-)vraagstukken grote behoefte aan is. Onafhankelijke en originele denkers weten de problemen wellicht vanuit een andere invalshoek te benaderen en op te lossen.


Terug